Stalking expert Nico van den Dries
Als stalking expert zien we dat jaarlijks talloze mensen het slachtoffer zijn van stalking. Bekend is dat ongeveer 9% van de mannen en 19% van de vrouwen eens slachtoffer wordt van stalking. Ook is bekend dat stalking vooral voorkomt bij mensen die te maken hebben het beëindigen van een relatie, dit kan een liefdesrelatie zijn maar bijvoorbeeld ook werk gerelateerd of anderzijds.
Stalking komt meer dan twee keer zo veel voor onder tieners en twintigers die zoeken naar een liefdesrelatie en min of meer aan het experimenteren zijn met het starten of stoppen van relaties, dan onder andere leeftijdscategorieën.
Nog vaker zijn personen in sociale beroepen slachtoffer van de stalking. Deels omdat een hulpverleningsrelatie verkeerd kan worden geïnterpreteerd door klanten of patiënten en deels omdat klanten of patiënten het stoppen met een professionele betrekking niet accepteren. Ook een interessant gegeven is dat Nederlands onderzoek onder bekende personen zoals politici, artiesten en bestuurders heeft uitgewezen dat 33% wel eens werd gestalkt.
Nico van den Dries
Een achtergrond bij de Koninklijke Marechaussee. Sinds 1997 eigenaar van recherchebureau Strongwood. Met name in bepaalde specialismen zoals profiling (gedragskunde), internationale kinderontvoering, stalking, chantage en cybercrime. Naast een lange en gedegen werkervaring in diverse onderzoeken heeft hij ook een CECI (Certified Expert in Cyber Investigations). Hij is gedragsdeskundige en heeft een bachelor Rechtsgeleerdheid op zak.
Al lange tijd terug werd hij als onderzoeksjournalist bekend door diverse TV-matige werkzaamheden, waarvan specifiek voor dit onderwerp natuurlijk het programma Zeeman Confronteert en hiervoor Gestalkt. ‘Ik maak veel gevallen per jaar mee van Stalking en echt elke zaak is totaal anders en uniek in zijn soort.
Stalking lijkt in ieder geval elk jaar meer en erger te worden. Ik zie dat niet alleen bij het TV-programma maar ook aan de verschillende verzoeken die bij ons binnenkomen. “Verzoeken” kan ik het eigenlijk niet eens noemen. Het zijn vaak zeer emotionele hulpkreten. De politie doet echt wel hun best maar vaak kunnen ze gewoon niet veel doen en worden zaken naar ons doorverwezen.’
Eric Blaauw
Eric Blaauw is een bekend sparringpartner van Nico. Werkzaam als lector Verslavingskunde en Forensische Zorg bij de Hanzehogeschool Groningen. Ook is hij als forensisch gz-psycholoog verbonden aan VNN. Jarenlang verrichtte hij veel onderzoek op het gebied van stalking, suïcides, psychopathologie en psychopathie onder arrestanten, gedetineerden, TBS-gestelden en verslaafden.
‘De gemiddelde duur van stalking is vier jaar’. ‘Uit onderzoek blijkt dat het vaak pas stopt bij het veranderden van omstandigheden. Bijvoorbeeld als iemand een nieuwe partner heeft gekregen of een baan, terwijl er eerst geen werk was’. Wat het voor de politie lastig maakt, is dat er niet één type stalker is. Er is specialistische kennis nodig om de juiste aanpak te kunnen kiezen.
Niet alle stalkers hebben kwade intenties. Sommigen benaderen iemand veelvuldig uit verliefdheid. Dit kan als stalking worden ervaren, maar is niet gevaarlijk. Anders is het wanneer een ex-partner wraak wil nemen, zoals Bekir E. op zijn ex-vriendin Humeyra. ‘Die kan niet verkroppen dat de relatie voorbij is. Onder deze groep zie je veel karakterstoornissen.’
Thijs Zeeman
Thijs is de presentator van het TV-programma Zeeman Confronteert en natuurlijk ook bekend van Gestalkt. Als misdaadverslaggever heeft hij een duidelijke stempel gezet op dit onderwerp en strijd ervoor om stalking te stoppen.
Aantoonbaar is dat het overgrote deel (ruim 92%) van de stalkers uit het programma direct is gestopt met zijn activiteiten na een confrontatie met Thijs. ‘Het slachtoffer kan vaak weer aan een nieuw leven kan beginnen’.
Het programma Gestalkt en ook Zeeman Confronteert zijn voornamelijk ontstaan omdat politie te weinig weet van stalking en middels dit programma in ieder geval bijdraagt in de oplossing namelijk het stoppen van stalking.
Achtergronden van stalking
Stalking bestaat al zolang de mensheid bestaat. Bij stalking is er vaak sprake van heftige emoties van een dader jegens een slachtoffer. De emoties komen meestal voort uit een voor de dader ongewenste verandering van de relatie tussen beiden. Waarbij de dader de relationele verandering niet kan of wil accepteren.
Hierbij moet niet alleen worden gedacht aan een liefdesrelatie, maar ook aan een hulpverleningsrelatie of werkrelatie. De emoties kunnen dan bestaan uit intens verdriet en eenzaamheid, en gepaard gaan met de wens om de relatie weer te herstellen, waardoor het wenselijk is contact te onderhouden met degene die de verandering van de relatie bewerkstelligde. De emoties kunnen ook bestaan uit heftige woede, wrok en haat met een wens om wraak te nemen op de veroorzaker van deze gevoelens.
In een klein deel van de gevallen is er niet zozeer sprake van heftige emoties bij de stalker, maar is er sprake van sadistische kenmerken met een bijbehorende wens om een slachtoffer te domineren en kapot te maken. Aannemelijk is dat dit type stalker veel meer voorkomt bij beroemdheden van radio, televisie en films en zeldzaam is bij reguliere stalking.
Corporate stalking in opkomst
De opkomst van multimedia zoals websites, LinkedIN, Facebook en Twitter hebben bijgedragen aan de steeds groter wordende bekendheid van bijvoorbeeld bestuurders van bedrijven. Ook het risico is toegenomen dat bestuurders het slachtoffer worden van stalking, omdat uit onderzoek blijkt dat er een duidelijke relatie bestaat tussen het aantal publieke optredens en het risico op stalking. Dit onderdeel wordt ook vaak corporate stalking genoemd.
Voor een belangrijk deel komt het hoge risico op corporate stalking naar voren uit het sociale gezicht dat de meeste bestuurders hebben gekregen in de afgelopen jaren. In management tijdschriften zijn vaak beschrijvingen van de hobby’s en het gezinsleven van de bestuurders terug te vinden en in de organisaties is het in bedrijfsbladen gebruikelijk geworden ook het sociale gezicht van de bestuurders naar voren te laten komen.
Ook in vergaderingen en redevoeringen van de bestuurders vertellen bestuurders tegenwoordig vaak persoonlijke verhalen en delen zij persoonlijke ervaringen met medewerkers, mede door de toegenomen nadruk op sociale leiderschapsstijlen. In de besluitvorming is daarnaast een horizontale of bottom up benadering met betrokkenheid van veel medewerkers in het besluitvormingsproces populairder geworden.
Door bovenstaande is er vaak sprake van meer persoonlijk contact en een kleinere afstand tussen bestuurders en hun medewerkers. Juist dit verhoogt het risico op stalking wanneer de betrekking tussen de bestuurder en de medewerker plotseling verandert. Deze betrekking verandert natuurlijk als een bestuurder besluit tot het ontslag van iemand, maar kan ook veranderen wanneer een bestuurder besluiten neemt die niet door iedereen worden gewaardeerd.
Daders en hun gedragingen
De meeste gedragingen zijn vooral het sturen van brieven, e-mails, apps, SMS-berichten en het plegen van telefoontjes. In bijna de helft van de gevallen kunnen daarbij ook bedreigingen worden geuit. Stuitend is dat de stalking meestal jarenlang aanhoudt met wekelijkse of maandelijkse belaging die soms ook een tijd kan stoppen. Logischerwijs leidt dit bij de meeste slachtoffers dan ook tot stress en kan er ook sprake zijn van wanhoop en van angst voor de toekomst.
Er treden daarnaast vaak schaamtegevoelens op tegen familie, vrienden, kennissen, collegae, toezichthouders en medewerkers waardoor het hulp zoeken vaak is beperkt of vaak niet wordt gedaan uit angst voor deze schaamte.
Nico van den Dries
De meeste gedragingen zijn onder te brengen in een model. Ik noem als voorbeeld maar een marathon, de gedragingen starten vaak zoals hierboven vermeld en zijn onder te brengen in de eerste 30 kilometer. Het laatste stuk is dan ook vaak het zwaarst en uit zich vaak door ernstige feiten als, belaging, volgen, auto’s in brand steken, schade toebrengen aan eigendommen, angst aanjagen op fysieke basis en zelfs in extreme gevallen fysiek geweld aan het slachtoffer aan de finish van de marathon. De doelstelling in het stoppen van stalking ligt natuurlijk om ervoor te zorgen dat de finish door de dader niet wordt gehaald.
Eric Blaauw
In geval van reguliere stalking is er vaak wel een dader bekend of in ieder geval een vermoeden van wie het is. Bij stalking van bekende personen, politici en corporate stalking is regelmatig onbekend wie de dader is. Dit komt waarschijnlijk vooral omdat een deel van de daders niet zozeer gericht is op de persoon zelf, maar meer gericht is op diens standpunten of beleid. Begrijpelijkerwijs ontwikkelen slachtoffers van een onbekende dader vaak paranoïde gevoelens, omdat bijna iedereen de dader kan zijn en onbekend is wie nog te vertrouwen is als vertrouwelijke informatie op straat belandt.
Op basis van Nederlands en Duits onderzoek onder bekende personen valt aan te nemen dat ongeveer een derde van de stalkers van bekende personen een psychiatrische stoornis heeft met duidelijke waanideeën. Waarschijnlijk een hoger percentage kampt met een persoonlijkheidsstoornis als narcisme, een opgeblazen zelfgevoel, gevoeligheid voor verlating of instabiliteit van stemming. Bij deze groep is er vaak sprake van een overmatige reactie op krenking en van impulsiviteit.
Thijs Zeeman
Wat ik de laatste jaren zie is dat stalking steeds erger wordt. De aanmeldingen steeds meer en de zaken meer divers. De politie neemt zaken zeker wel serieus maar kunnen vaak niets doen. Vaak is hier gewoon de kennis en mankracht niet voor. Door het programma helpen we de slachtoffers door het confronteren van de dader op beeld, dit heeft vaak het benodigde stop-effect en in sommige gevallen draagt het onderzoek dat wij doen bij aan het politie dossier en kan er wel actief wat gedaan worden.
Wat kan er aan stalking worden gedaan?
Wanneer er sprake is van corporate stalking door een onbekende dader is het van belang dat onderzoek wordt gedaan naar wie de dader is. Dat kan gebeuren door de politie of een gespecialiseerd recherchebureau zoals Strongwood.
Bij de analyse van alle stalking-zaken is het van belang te letten op de duur. De inhoud en diversiteit van de stalking gedragingen. Kenmerken van de dader met betrekking tot psychopathologie en motieven. De geïdentificeerde slachtoffers en de impact van de stalking op de slachtoffers. Op basis hiervan moet een analyse worden gemaakt van de verschillende mogelijkheden om de stalking te stoppen en moet een zorgvuldige keuze worden gemaakt uit de mogelijkheden.
Daarbij vereisen zeer ernstige stalking-gedragingen vaak een directe en vergaande ingreep. Dit terwijl minder ernstige gedragingen een meer graduele en minder verstrekkende aanpak mogelijk maken.
Verder kunnen kenmerken van de dader in sommige gevallen vragen om een aanpak met aangifte bij de politie. Een verzoek om een contactverbod. En werpt in andere gevallen alleen een zeer stevige justitiële aanpak vruchten af of is meer de dreiging van een justitiële aanpak van belang of de dreiging dat de gedragingen van de stalker in de openbaarheid worden gebracht. Vanwege de vele combinaties van stalking-, dader- en slachtofferkenmerken is de aanpak van stalking dus vaak maatwerk.
Wat is nu eigenlijk stalking?
Stalking (in de wet ‘belaging’ genoemd) is een misdrijf. Sinds 2000 kent Nederland een speciale anti-stalkingswet. Die is bedoeld om stalkers aan te pakken. Net als bijvoorbeeld smaad of afdreiging is stalking een zogenaamd ‘klachtdelict’. Dat houdt in dat er geen vervolging plaatsvindt tegen een stalker, tenzij het slachtoffer aangifte heeft gedaan. Ondanks dat het vaak een licht delict lijkt, kan het een forse invloed hebben op het leven van het slachtoffer. De wetgever heeft dan ook een forse maximumstraffen aan stalking gegeven. Maximaal een gevangenisstraf van 3 jaar of een geldboete van de vierde categorie (19.500 euro) en bij recidive dan vaak veel meer. Dus wettelijk gezien zijn er mogelijkheden.
Hoe zit in het in de praktijk?
Vaak blijkt in de praktijk dat onderbezetting en gebrek aan kennis bij de Politie een probleem is. Sommige stalkers weten het vaak zo te spelen dat er nagenoeg geen bewijs op eenvoudige wijze is te krijgen. Wat de onderzoeksduur alleen maar vergroot en dus verergert tot het uiteindelijk te laat is. Vaak is er niet 1 aangifte en 1 dossier, maar vaak een opstapeling van meerdere aangiften van meerdere feiten. Soms zelfs verspreid over meerdere dossier, afdelingen en rechercheurs. Er zou feitelijk meer structuur en een vast aanspreekpunt moeten komen. Naast natuurlijk praktische zaken als de coördinatie met het OM.
Een slachtoffer ontkomt er vaak niet aan om zelf een hoop vast te leggen. Bewijs te verzamelen. Wat helaas vaak dan weer niet op de juiste manier wordt gedaan of vastgelegd.
Zeeman Confronteert
Een programma als Zeeman confronteert: Stalkers is naast een programma op televisie eigenlijk ook een noodzaak geworden. Al lossen ze vaak maar 12 zaken in het jaar op. Het brengt in ieder geval elke keer weer het thema op de kaart en dat is broodnodig.
Binnen Strongwood bestaat al jaren een vaste werkmethode. In het vastleggen van bewijsmateriaal, vinden en vastleggen van de dader en overdragen van het dossier aan de politie. Samenwerken met de politie om hetzelfde doel te bereiken is de insteek. Het probleem ligt vaak in de kosten van een onderzoek. Niet elk slachtoffer kan dit zo maar even betalen. Op de achtergrond wordt nog steeds hard gewerkt aan een oplossing om ook dit probleem te verhelpen. Bijvoorbeeld door te financieren met behulp van donaties of een afbetaalregeling.
Heb je vragen over dit onderwerp? Heb je advies nodig met betrekking tot stalking? Ben je slachtoffer geworden en wil je dat hier nu een einde aan komt? Neem dan contact op met Strongwood privédetective. We staan 7 dagen per week, 24 uur per dag voor je klaar.
Seizoen 4 van ‘Zeeman Confronteert: Stalkers’ is in het voorjaar van 2023 te zien op RTL5. De andere seizoenen staan op videoland.